Οἱ ἑλληνογενεῖς λέξεις

Ἔχει διατυπωθεῖ ἡ ἄποψη ὅτι οἱ ἑλληνογενεῖς λέξεις (ἐκεῖνες πού ἔχουν δημιουργηθεῖ μέ ἑλληνικά γλωσσικά στοιχεῖα) δέν θά πρέπει νά πιστώνονται στήν Ἑλληνική, ἐπειδή εἶναι δημιουργήματα τῶν ξένων καί δέν προϋπῆρχαν στήν Ἑλληνική. Ἡ ἄποψη αὐτή θέτει τό θέμα ἐάν καί κατά πόσον ἕνας ἐπιστημονικός ἰσχυρισμός μπορεῖ νά εἶναι ἀντίθετος μέ τούς κανόνες τῆς κοινῆς λογικῆς.
Ἡ κατηγορία τῶν λέξεων αὐτῶν, παρά τό προφανές καί αὐταπόδεικτο τῆς προέλευσής τους, περιλαμβάνονται στήν ἐργασία αὐτή γιά τούς ἑξῆς κυρίως λόγους:

  1. Τό μεγάλο λεξικό τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Liddell- Scott καθώς καί τό λεξικό τῆς Ρωμαϊκῆς καί Βυζαντινῆς περιόδου τοῦ Ἐ.Ἀ. Σοφοκλῆ περιλαμβάνουν λέξεις οἱ ὁποῖες δημιουργήθηκαν καί ἀπό Λατίνους, ὅπως τόν Κικέρωνα, Αἰλιανό, Πλίνιο, Κοϊντιλιανό, Καίλιο Αὐρηλιανό, τόν Ἰουδαῖο Ἰώσηπο, τούς Σύρους Ἰάμβλιχο, Ἡρωδιανό κ.ἄ. 
    Ἀπό τότε πού πρωτοεκδόθηκαν, τό 1840 τό πρῶτο καί τό 1870 τό δεύτερο, οὐδείς ἔθεσε τό ἐρώτημα γιατί περιλαμβάνουν λέξεις πού ἔχουν δημιουργηθεῖ ἀπό μή Ἕλληνες συγγραφεῖς, οὔτε ἀμφισβητήθηκε ποτέ ἡ ἑλληνικότητα τῶν λέξεων αὐτῶν. 
  2. Λαβουαζιέ στήν πραγματεία του τῆς Στοιχειώδους Χημείας τό 1787 ἔγραφε:
    «Ἀπό τήν Ἑλληνική γλῶσσα ἔχουμε πάρει τίς καινούργιες λέξεις καί ἐνεργήσαμε μέ τρόπο, ὥστε ἡ ἐτυμολογία τους νά θυμίζει τήν ἰδέα τῶν πραγμάτων πού θέλαμε νά δείξουμε, καί ἔπρεπε νά βροῦμε λέξεις πού ἦταν κατάλληλες καί ἔχουν πλαστικότητα γιά τή δημιουργία ἐπιθέτων καί παραγώγων».
    Ἔτσι, τό «ἰρίδιο» πῆρε τό ὄνομα αὐτό γιατί οἱ ἑνώσεις του θυμίζουν τα χρώματα τοῦ οὐράνιου τόξου, τό «χλώριο» γιά τούς πράσινους ἀτμούς του, κ.λπ.
  3. Εἶναι ἀντιφατικό να υἱοθετοῦνται οἱ κανόνες τῆς ἑλληνικῆς γραμματικῆς καί νά θεωροῦνται ὅτι οἱ λέξεις αὐτές εἶναι ἀγγλικές, γαλλικές, γερμανικές κ.λπ. (ἀνάλογα μέ τήν ἐθνικότητα τοῦ δημιουργοῦ τους - καί μέ ὅλες τίς περιπλοκές πού αὐτή συνεπάγεται), ἀλλά μή ἑλληνικές.
  4. α. Τό μεγαλύτερο καί ἀρχαιότερο (ἀπό τό 1828) ἀμερικανικό λεξικό πού κυκλοφορεῖ, τό γνωστό Webster, στόν πρόλογό του πληροφορεῖ τούς ἀναγνῶστες του ὅτι "ἡ δεύτερη μεγαλύτερη ὁμάδα ξένων λέξεων της Ἀγγλικής προέρχεται ἀπό τήν Ἑλληνική".
    Ἄς δοῦμε τί σημαίνει αὐτό. Τό σύνολο τῶν ἑλληνικῶν καί ἑλληνογενῶν λέξεων πού ὑπάρχουν σ'αὐτό εἶναι 42.914 (ποσοστό 25% ), ἀπό τίς ὁποῖες οἱ 4.767 εἶναι λέξεις πού ἔχουν ληφθεῖ αὐτούσιες ἀπό τήν Ἑλληνική καί οἱ 38.147 ἑλληνογενεῖς. Ἄν οἱ συντάκτες τοῦ λεξικοῦ αὐτοῦ προσμετροῦσαν μόνο τίς 4.767, ἡ Ἑλληνική δέν θά κατεῖχε τή δεύτερη θέση μετά τήν Λατινική. 
    Ὀρθῶς δέν προσμετροῦν μόνο τίς 4.767 αὐτούσιες λέξεις, γιατί οἱ ἄλλες 38.147 δέν δημιουργοῦνται μόνο ἀπό τόν πυρήνα αὐτό. Λέξεις ὅπως κάκιστος, ἀστραπή, βαθμός, καμπή, καμπτός κ.ἄ., ἐμφανίζονται σέ σύνθετη μορφή: kakistocracy, astrapothere, bathmism, campephilus, camptocormia καί δέν ἦταν δυνατόν νά ἀγνοηθοῦν. 
    β. Τό ἐγκυκλοπαιδικό Webster σημειώνει: "Ἡ κλασσική γλῶσσα τῆς Ἑλλάδος ἀποτελεῖ μία ἀπό τίς σημαντικότερες πηγές τῆς καθημερινῆς ὁμιλίας μας" (σελ. VII), γιά νά προσθέσει παρακάτω: " Καθώς ὁ ἄνθρωπος ἐπεκτείνει τά ὅρια τῆς ἐπιστήμης καί τῆς τεχνολογίας ... ἡ Ἑλληνική ἐξακολουθεῖ να ἀποτελεῖ μία γόνιμη πηγή λέξεων, ὅπως συνέβη γιά χιλιάδες χρόνια καί διαπιστώνεται ἀπό τίς παρακάτω λέξεις: astronaut, automation, bathysphere, mesoscaph, programming".
  5. Τά μεγάλα λεξικά τίς λέξεις αὐτές τίς χαρακτηρίζουν ὡς ἑλληνογενεῖς (words of greek origin), δίνουν, δέ, τήν ἐτυμολογία τους γιά νά ἐξηγήσουν τίς ἔννοιες τῶν συνθετικῶν, γιατί αὐτά δέν προέρχονται ἀπό τήν Ἀγγλική. 
    Ἀξίζει νά σημειωθεῖ ὅτι οἱ παλαιότερες ἐκδόσεις τοῦ Webster (1858) , τοῦ ἰατρικοῦ λεξικοῦ Dorland (μέχρι το 1942) ἀλλά καί οἱ σύγχρονες ἐκδόσεις τῆς Ὀξφόρδης (1986) παραθέτουν στήν ἐτυμολογία τους τήν ἑλληνική λέξη με την ἑλληνική γραφή
  6. Οὐδείς ἀμφισβητεῖ ὅτι οἱ ἑλληνογενεῖς λέξεις τῆς ἐπιστημονικῆς ὁρολογίας ἔχουν δημιουργηθεῖ ἀπό τούς ξένους ἐπιστήμονες - μέ ἀμελητέες ἑλληνικές ἐξαιρέσεις. Τό θέμα δέν εἶναι ποιός ἐπιστήμονας ἤ ποιᾶς ἐθνικότητας ἦταν τό ἄτομο πού δημιούργησε τούς ὅρους αὐτούς, ἀλλά ποιά γλῶσσα χρησιμοποίησε καί γιατί δέν ἐπέλεξε γλωσσικά στοιχεῖα ἀπό τήν δική του γλῶσσα, γιά νά δημιουργήσει τόν ὅρο πού ἤθελε. 
    Ἰδιαίτερη σημασία δέν ἔχει μόνο ὁ ἀριθμός τῶν αὐτούσιων λέξεων πού λαμβάνονται ἀπό μία γλῶσσα, ἀλλά καί πῶς ἀξιοποιεῖται ὁ ἀριθμός αὐτός. Ὅταν ἕνας πυρήνας 27.000 λέξεων ἔχει ἀξιοποιηθεῖ καί ἔχει δημιουργήσει ἑκατοντάδες χιλιάδες ὅρους, τηρώντας ὀρθῶς καί σέ ποσοστό ἄνω τοῦ 90% τούς κανόνες τῆς ἑλληνικῆς γραμματικῆς, αὐτό δέν εἶναι ἕνα στοιχεῖο δευτερεύουσας σημασίας πού ἐπιτρέπεται νά περνᾶ ἀπαρατήρητο, νά μήν ἀναγνωρίζεται καί νά μήν τονίζεται. Οἱ ἑκατοντάδες χιλιάδες αὐτές λέξεις δέν εἶναι οὔτε τυχαῖοι ἀριθμοί, οὔτε χωρίς νόημα. Εἶναι ἀκριβεῖς ἀριθμοί πού ἀποδεικνύουν τήν καθοριστική συμβολή τῆς Ἑλληνικῆς στήν Ἀγγλική καί στήν διεθνῆ ἐπιστημονική ὁρολογία. 
    Ἄν ληφθεῖ ὑπόψη καί τό γεγονός ὅτι ἡ ἐπιλογή αὐτή ἔγινε ἐλεύθερα ἀπό τούς ξένους ἐπιστήμονες καί, τό ἐξίσου σημαντικό, χωρίς κάποια βοήθεια ἀπό κάποιο ἑλληνικό κέντρο ἤ ἴδρυμα, τότε γίνεται σαφέστερα ἀντιληπτή ἡ ἀξία τῆς γλώσσας αὐτῆς. 
    Τα στοιχεῖα αὐτά ἀποδεικνύoυν, ἀκόμη, ὅτι οἱ ἑλληνικές λέξεις δεν ἀποτελοῦν ξένο σῶμα στήν Ἀγγλική (στόν βαθμό πού οἱ ξένες λέξεις ἀποτελοῦν ξένα σώματα γιά τήν Ἑλληνική, ὅπως οἱ λέξεις design, debate, blackout, οἱ ὁποῖες δέν κλίνονται καί δέν ἔχουν ἑλληνικούς πληθυντικούς), ἀλλά ἕνα ἐνσωματωμένο καί δημιουργικό τμῆμα τοῦ λεξιλογίου της.